1. Question:`x = sqrt(5) + sqrt(3)` ক. `1/x` এর মান কত? খ. `x^3 + 1/x^3` এর মান নির্ণয় কর। গ. দেখাও যে, `4(x^2 - 1/x^2)` এর মান `x^3 + 1/x^3` এর মানের চেয়ে বড়। 

    Answer
    ক. দেওয়া আছে, `x = sqrt(5) + sqrt(3)`
    
        বা, `1/x = 1/(sqrt(5) + sqrt(3))`  [ব্যস্তকরণ করে]
    
        `= (1 (sqrt(5) - sqrt(3)))/((sqrt(5) + sqrt(3)) (sqrt(5) - sqrt(3))`
    
                                [লব ও হরকে `sqrt(5) - sqrt(3)` দ্বারা গুণ করে ]
    
        `= (sqrt(5) - sqrt(3))/(sqrt(5))^2 - (sqrt(3))^2 = (sqrt(5) - sqrt(3))/(5 - 3)`
    
        `= (sqrt(5) - sqrt(3))/2`  (Ans)
    
    
      খ. `x + 1/x = sqrt(5) + sqrt(3) + (sqrt(5) - sqrt(3))/2`
    
           `= (2sqrt(5) + 2sqrt(3) + sqrt(5) - sqrt(3))/2`
    
           `= (3sqrt(5) + sqrt(3))/2`
    
       এখন, `x^3 + 1/x^3 = (x + 1/x)^3 - 3.x.1/x (x + 1/x)`
    
                  `= (x + 1/x)^3 - 3(x + 1/x)`
    
                  `= ((3sqrt(5) + sqrt(3)/2)^3 - 3((3sqrt(5) + sqrt(3))/2)`
    
                  `= (4.22)^3 - 3 xx 4.22`  [ক্যালকুলেটর ব্যবহার করে]
    
                  `= 75.151 - 12.66`
    
                  `= 62.491`   (Ans)
    
       গ.   `x + 1/x = (3sqrt(5) + sqrt(3))/2`  [’খ’ হতে পাই,]
    
          এবং  `x - 1/x = sqrt(5) + sqrt(3) - ((sqrt(5) - sqrt(3))/2)`
    
            `= (2sqrt(5) + 2sqrt(3) - sqrt(5) + sqrt(3))/2 = (sqrt(5) + 3sqrt(3))/2`
    
          `:. 4(x^2 - 1/x^2) = 4(x + 1/x) (x - 1/x)`
    
                                        `= 4. ((3sqrt(5) + sqrt(3))/2) ((sqrt(5) + 3sqrt(3))/2)`
    
                                        `= (3sqrt(5) + sqrt(3)) (sqrt(5) + 3sqrt(3))`
    
                                         `= 15 + sqrt(15) + 9sqrt(15) + 9`
    
                                         `= 24 + 10sqrt(15)`
    
                                         `= 24 + 10(3.873)`
    
                                         `= 24 + 38.73`    [ক্যালকুলেটর ব্যবহার করে]
    
                                           = 62.73
    
            `:. 4(x^2 - 1/x^2)` এর মান  `x^3 + 1/x^3` এর চেয়ে বড়।






    1. Report
  2. Question:`x + 1/x = 2sqrt(2)` ক. `x^2 + 1/x^2` এর মান নির্ণয় কর। খ. `x^4 + 1/x^4` এর মান নির্ণয় কর। গ. দেখাও যে, `x^3 + 1/x^3 = 10sqrt(2)` 

    Answer
    ক. দেওয়া আছে, `x + 1/x = 2sqrt(2)`
    
     `:. x^2 + 1/x^2 = (x + 1/x)^2 - 2.x.1/x`
    
                            `= (2sqrt(2))^2 - 2 = 4.2 - 2 = 8 - 2`
    
                            `= 6` (Ans)
    
    
      খ. এখন, `x^4 + 1/x^4 = (x^2)^2 + (1/x^2)^2`
    
                               `= (x^2 + 1/x^2)^2 - 2.x^2. 1/x^2`
    
                              `= {(x + 1/x)^2 - 2.x.1/x}^2 - 2`
    
                              `= {(2sqrt(2))^2 - 2}^2 - 2`
    
                              `= (8 - 2)^2 - 2`
    
                              `= 6^2 - 2 = 36 - 2`
    
                              `= 34`  (Ans)
    
     গ. বামপক্ষ`= x^3 + 1/x^3`
    
             `= (x + 1/x)^3 - 3.x.1/x. (x + 1/x)`
    
             `= (2sqrt(2))^3 - 3(2sqrt(2))`
    
             `= 2^3.(sqrt(2))^3 - 6sqrt(2)`
    
             `= 8.2sqrt(2) - 6sqrt(2)`
    
             `= 16sqrt(2) - 6sqrt(2)`
    
             `= 10sqrt(2)`
    
              = ডানপক্ষ
    
            :.` x^3 + 1/x^3 = 10sqrt(2)`  (দেখানো হলো)






    1. Report
  3. Question:`a + b = sqrt(7)` এবং `a - b = sqrt(5)` হলে ক. `a^2 + b^2` এর মান কত? খ. প্রমাণ কর যে, `8ab(a^2 + b^2) = 24` গ. `(a - b)^3 + (a + b)^3 + 6a(a^2 - b^2)` এর মান নির্ণয় কর। 

    Answer
    ক. দেওয়া আছে, `a + b = sqrt(7), a - b = sqrt(5)`
    
     আমরা জানি,`2(a^2 + b^2) = (a + b)^2 + (a - b)^2`
    
                                       `= (sqrt(7))^2 + (sqrt(5))^2`
    
                                       `= 7 + 5 = 12`
    
           `:. a^2 + b^2 = 6`   (Ans)
    
    
     খ. `a^2 + b^2 = 6`  [(ক) হতে পাই]
    
         এখন, `8ab(a^2 + b^2) = 4ab.2(a^2 + b^2)`
    
                                        `= {(a + b)^2 - (a - b)^2} 2.6`
    
                                       `= {(sqrt(7))^2 - (sqrt(5))^2}.12`
    
                                       `= (7 - 5).12 = 24`
    
                                  `:. 8ab (a^2 + b^2) = 24`
    
    
      গ. দেওয়া আছে,
    
         `a + b = sqrt(7)`............(i)
    
          `a - b = sqrt(5)`.............(ii)
    
        `:. (a + b) (a - b) = sqrt(7) xx sqrt(5)`
    
          বা, `a^2 - b^2 = sqrt(35)`
    
         সমীকরণ  (i) ও  (ii) যোগ করে পাই,
    
        `a + b + a - b = sqrt(7) + sqrt(5)`
    
         বা, `2a = sqrt(7) + sqrt(5)`
    
        `:. a = (sqrt(7) + sqrt(5))/2`
    
       এখন, `(a - b)^3 + (a + b)^3 + 6a(a^2 - b^2)`
    
         `= (sqrt(5))^3 + (sqrt(7))^3 + 6((sqrt(7) + sqrt(5))/2) (sqrt(35))`
    
         `= 5sqrt(5) + 7sqrt(7) + 3sqrt(245) + 3sqrt(175)`
    
         `= 5sqrt(5) + 7sqrt(7) + 21sqrt(5) + 15sqrt(7)`
    
         `= 22sqrt(7) + 26sqrt(5)`   (Ans)






    1. Report
  4. Question:`x^2 = 5 + 2sqrt(6)` ক. x এর মান নির্ণয় কর। খ. `x^2 + 1/x^2` এর মান কত? গ. `(x^6 + 1)/x^3 = 18sqrt(3)` প্রমাণ কর। 

    Answer
    ক. দেওয়া আছে, 
        `x^2 = 5 + 2sqrt(6)`
    
           `= 3 + 2sqrt(3) xx 2 + 2`
    
           `= (sqrt(3))^2 + 2.sqrt(3).sqrt(2) + (sqrt(2))^2`
    
           `= (sqrt(3) + sqrt(2))^2`
    
           `:. x = sqrt(3) + sqrt(2)`
    
    
     খ. ’ক’ হতে পাই,
    
      `x = sqrt(3) + sqrt(2)`
    
     `:. 1/x = 1/(sqrt(3) + sqrt(2)`
    
           `= (1 (sqrt(3) - sqrt(2)))/((sqrt(3) + sqrt(2)) (sqrt(3) - sqrt(2))`
    
           `= (sqrt(3) - sqrt(2))/(sqrt(3))^2 - (sqrt(2))^2`
    
           `= (sqrt(3) - sqrt(2))/(3 - 2)`
    
           `= sqrt(3) - sqrt(2)`
    
       `:. x + 1/x = sqrt(3) + sqrt(2) + sqrt(3) - sqrt(2) = 2sqrt(3)`
    
      প্রদত্ত রাশি
        `= x^2 + 1/x^2`
    
        `= (x + 1/x)^2 - 2.x.1/x`
    
        `= (2sqrt(3)^2 - 2`
    
        `= 4.3 - 2`
    
          = 12 - 2
    
          = 10    (Ans)
    
      গ. ‘খ’ থেকে পাই, 
    
       বামপক্ষ, 
       `x + 1/x = 2sqrt(3)`
    
          `= (x^6 + 1)/x^3`
    
          `= x^6/x^3 + 1/x^3`
    
          `= x^3 + 1/x^3`
    
          `= (x + 1/x)^3 - 3.x.1/x (x + 1/x)`
    
          `= (2sqrt(3))^3 - 3.2sqrt(3)`
    
          `= 8.3sqrt(3) - 6sqrt(3)`
    
          `= 24sqrt(3) - 6sqrt(3)`
    
          `= 18sqrt(3)`
    
            = ডানপক্ষ
    
      `:. (x^6 + 1)/x^3 = 18sqrt(3)`






    1. Report
  5. Question:যদি `x = 3 + 2sqrt(2)` হয় তবে ক. `1/x` এর মান কত? খ. `x^(3/2) - 1/x^(3/2)` এর মান নির্ণয় কর। গ. প্রমাণ কর যে, `x^4 + 1/x^4 = 1154` 

    Answer
    ক.  দেওয়া আছে,
    
         `x = 3 + 2sqrt(2)`
    
       `:. 1/x = 1/(3 + 2sqrt(3))`
    
         `= (3 - 2sqrt(2))/(3 + 2sqrt(2)) (3 - 2sqrt(2))`
    
         `= (3 - 2sqrt(2))/(9 - 8)`
    
         `= 3 - 2sqrt(2)`
    
        `:. 1/x = 3 - 2sqrt(2)`  (Ans)
    
    
      খ. দেওয়া আছে, 
    
                `x = 3 + 2sqrt(2)`
    
                বা, `x = 2 + 2sqrt(2) + 1`
    
                বা, `x = (sqrt(2))^2 + 2.sqrt(2.1) + (1)^2`
    
                বা, `x = (sqrt(2 + 1))^2`
    
                :. `sqrt(x) = sqrt(2 + 1)............`(i)
    
        এখন, `1/sqrt(x) = 1/(sqrt(2 + 1)`
    
               `= (sqrt(2 - 1))/((sqrt(2 + 1)) (sqrt(2 - 1))`
    
               `= (sqrt(2 - 1))/(2 - 1)`
    
              `:. 1/sqrt(x) = sqrt(2 - 1)`..............(ii)
    
    
     এখন, `x^(3/2) - x^((1/3)/2)`
    
            `= (sqrt(x))^3 - (1/sqrt(x))^3`
    
            `= (sqrt(x - 1)/sqrt(x))^3 + 3.sqrt(x) . 1/sqrt(x) (sqrt(x) - 1/sqrt(x))`
    
            `= (sqrt(2 + 1 - sqrt(2 + 1))^3 + 3(sqrt(2 + 1 - sqrt(2 + 1))`
    
            `= (2)^3 + 3(2)`
    
            `= 8 + 6`
    
              = 14  (Ans)
    
      গ. দেওয়া আছে,
    
         ’ক’ থেকে পাই,  `x = 3 + 2sqrt(2)`
    
             `1/x = 3 - 2sqrt(2)`
    
        বামপক্ষ 
         `= x^4 + 1/x^4`
    
         `=  (x^2)^2 + (1/x^2)^2`
    
         `= (x^2 + 1/x^2)^2 - 2.x^2.1/x^2`
    
         `= {(x + 1/x)^2 - 2.x. 1/x}^2 - 2`
    
         `= {(3 + 2sqrt(2 )+ 3 - 2sqrt(2))^2 - 2}^2 - 2` [x ও `1/x` এর মান বসিয়ে]
    
         `= {(6)^2 - 2}^2 - 2`
    
         `= (36 - 2)^2 - 2`
    
         `= (34)^2 - 2`
    
         `= 1156 - 2`
    
         `= 1154`
    
           = ডানপক্ষ
    
     `:. x^4 + 1/x^4 = 1154` (প্রমাণিত)






    1. Report
Copyright © 2025. Powered by Intellect Software Ltd